Kan men een identiteitsgevoel creëren?

Kan men een identiteitsgevoel creëren? Meer Vlaamse identiteit in Lubbeekse basisschool

Bij het lezen van de beslissing van de gemeente Lubbeek om meer aandacht te eisen van de basisschool voor Vlaamse identiteit, ben ik geconfronteerd geweest met een déjà-vu gevoel. Mensen, ik voel me erg oud... Ik heb dit al twee keer in mijn leven meegemaakt.

Mijn overtuiging is: laat nationalisten aan de macht en men zal ineens ontdekken dat er veel meer Vlamingen zijn die trots zijn op hun “Vlaamse indentiteit” dan ooit daarvoor.

Hierbij parafraseer ik mijn lieve prof Nationalisme aan de KULeuven en kenner van het Vlaamse nationalisme Louis Vos. “Geschiedenis is een sociale construct die telkens ingezet wordt om machthebbers te dienen”.

Geschiedenis bekijkt de feiten uit het verleden met het vergrootglas van vandaag. Elke macht herschrijft zijn eigen geschiedenis. Soms drastisch en soms is het maar een kleine retouche of herschikking van de gebeurtenissen. Het feit blijft dat geschiedkundige feiten hun waarde bewijzen voor de huidige generatie als ze samenvallen met gezochte waarheid & meerwaarde.

Op mijn 14de ben ik gids geworden in een museum van mijn school over de partizanenoorlog tijdens de WWII. Sindsdien is gidsen mijn passie en heb ik aardig wat kilometers op mijn teller als gids. Wat ik geleerd heb is dat niet enkel de kennis maar ook de archieven elk jaar een grondige oppoetsbeurt krijgen (met alle frustratie en her certificering voor gidsen als gevolg) vaak met als doel om de wapens te geven aan de machthebbers.

Als ik naar mijn leven kijk, is nationale identiteit tweemaal de drijfveer geweest voor de historische herkadering in en tijdens mijn leven.

Sovjet Unie heeft alles in functie gezet van het creëren van een Sovjet mens. In alle openheid kan ik alleen maar beamen dat ze er absoluut in geslaagd zijn. Ik ben zo’n Sovjet mens. Met paplepel gevoed door de Sovjet identiteitsvormingsmachine. Tot mijn geluk, was die identiteit niet homogeen maar multicultureel. De Sovjet machthebbers waren bijzonder slim. Ze wisten dat nationaal etnische identiteit verdelend is. Om dat gigantisch land samen te houden hadden ze een bindmiddel nodig. Ze gebruikten daarvoor twee ideologieën: het communisme en de Sovjet mens. Ze werkten met een getrapte identiteit. Wel allemaal territoriaal, historisch en ethno-cultureel ingekapseld. Men is dan Sovjet-Oekraïens-zakarpat (ethnische regio vergelijkbaar met begrip “west-Vlaams”). Dus, Belg-Vlaming-West-Vlaming. En dat werkt.

Het creëren van patriotisme op de bovenste identiteit is mogelijk en zelfs relatief gemakkelijk omdat het steeds gaat om een geconstrueerde identiteit: gepolijst, positief, weinigen zijn er tegen want het bestond vroeger niet en heeft dus geen negatief verleden.

Wat nu met nationalisme en ethno-culturele patriotisme? Na de val van Sovjet Unie, heeft men gezien hoe gemakkelijk het was om van “Sovjet mens” de retoriek te veranderen naar “Oekraïense mens”. Na meer dan zeventig jaar van Sovjet mens werd een nieuwe mens geboren: de Oekraïense mens. Dezelfde principes werden toegepast: positief, historisch gefundeerd, territoriaal. Het beeld werd aangevuld met een trotse taalkundige en folkloristische heropleving. Het vergrootglas van positieve onderscheidende identiteit werd opgezet op dans, muziek, eettraditie, feestdagen, religie en taal. Twintig jaar later is de Oekraïense mens een feit. Oekraïense identiteit is absoluut een eindterm in het huidige Oekraïense kleuter-en basisonderwijs. Dansen en zingen, feesten, tradities, eetcultuur. Revival van een voordien ondenkbare identiteit is een feit. De Oekraïense mens is niet enkel een feit. Die Oekraïense mens vecht zelfs een oorlog die geframed is als ethno-nationalistische oorlog.

Of het zal lukken in Lubbeek om kinderen van de basisschool Vlaamse indentiteit bij te brengen weet ik niet. Wat ik weet is dat het creëren van een positieve ethno-culturele identificatie helemaal geen moeilijke opgave is. Nationalisten kunnen daar zeker in slagen (zie snelle populariteit van Dries). Het enige wat volgens mij ontbreekt is de invulling.

Wat is Vlaamse identiteit? Deze vraag heb ik meermaals gesteld aan mijn twintig jarige studenten aan UCLL (fans van Dries) en zij geraakten niet voorbij frieten, bier en thuisgevoel (bij friet en bier). Daar ligt volgens mij de sleutel tot succes: wat moet geconstrueerd worden precies? Wat moeten die basisschool kinderen kunnen (buiten het spreken van het Nederlands in Lubeek)? In mijn wilde dromen zie ik de burgemeester al een dansje doen op zijn klompen...